KHÔNG CÓ NHÂN VẬT TRẦN HOẰNG NGHỊ TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM

              Trần Nguyên Trung

Đó là câu kết luận, cũng là lời khẳng định của Thiếu tướng- PGS Đào Trần Quang Cát tại cuộc gặp mặt một số cơ quan báo chí, các nhà sử học, nhà văn do Hội đồng Trần tộc Việt Nam và Ban liên lạc dòng họ Trần Nguyên Hãn Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, ngày 21/9/2018, được các đại biểu ủng hộ, tán thành. Điều khẳng định này là hoàn toàn có căn cứ.

Thứ nhất, các bộ quốc sử từ thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn đều không hề nhắc đến một nhân vật nào có tên là Trần Hoằng Nghị hay Hoằng Nghị đại vương. Cũng chưa có tài liệu lịch sử chính thống  nào nói thân phụ của Thống quốc Thái sư- Trung vũ đại vương Trần Thủ Độ là Trần Hoằng Nghị. Các sách: Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục, An Nam Chí lược… đều viết: Trần Thủ Độ mồ côi cha mẹ từ nhỏ, ở với bác là Trần Lý, được Trần Lý coi như con.

Thứ hai, các tài liệu khảo sát di tích của tỉnh Thái Bình do Sở Văn hóa tỉnh lập từ năm 1958 đến năm 1962 và từ năm 1977 đến năm 1978 đã xác định: Thôn Phương La (xã Thái Phương, huyện Hưng Hà) không có đền thờ nào thờ Trần Hoằng Nghị hay Hoằng Nghị đại vương.

Thứ ba, các tài liệu của tỉnh Thái Bình xuất bản trong những năm gần đây, như Tự điển Thái Bình xuất bản năm 2010, dày khoảng 500 trang, trong đó có 36 trang nói về những người họ Trần quê hương Thái Bình không có tên Trần Hoằng Nghị.

Trước đó, cuốn sách “Danh nhân Thái Bình” xuất bản năm 2002, có độ dày gần 450 trang, tập hợp các nhân vật nổi tiếng quê Thái Bình trong các thời kỳ lịch sử, như Lý Bí, Bùi Quang Dũng, Trần Thủ Độ, Vũ Thị Thục nương, Linh Từ Quốc mẫu Trần Thị Dung, Lê Quý Đôn… nhưng cũng không có Trần Hoằng Nghị.

Thế nhưng, có một điều đáng ngạc nhiên là, trong bộ sách Lịch sử Việt nam phổ thông năm 2018, do Viện Sử học (Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) biên soạn; Nhà xuất bản Chính trị quốc gia- Sự thật in ấn, phát hành, trong đó tập 3 do PGS-TS Nguyễn Minh Tường làm chủ biên, phần viết về nhà Trần (1225-1400) đã cố ý đưa nhân vật Trần Hoằng Nghị vào chính sử và còn gán ghép là thân phụ của Thái sư Trần Thủ Độ. Sự xuất hiện đột ngột của nhân vật mới lạ này trong bộ quốc sử ngay lập tức bị dư luận xã hội lên án mạnh mẽ, con cháu hậu duệ họ Trần bất bình, phản đối.

Vậy Trần Hoằng Nghị có đúng là nhân vật lịch sử do tài liệu lâu năm bị thất lạc hay do ai tạo dựng lên? Năm 1995, tại cuộc hội thảo: “Trần Thủ Độ- con người thời Trần” do Viện Sử học và Sở Văn hóa- Thông tin tỉnh Thái Bình phối hợp tổ chức ngay trên mảnh đất địa linh nhân kiệt Thái Bình, lần đầu tiên, nhà sử học Dương Quảng Châu công bố thân phụ của Thái sư Trần Thủ Độ là Trần Hoằng Nghị đại vương, khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng, nhất là các nhà sử học quê hương Thái Bình. Tư liệu của tác giả Dương Quảng Châu đưa ra chủ yếu dựa vào các tài liệu điền dã khảo sát ở một số địa phương trong tỉnh Thái Bình và lân cận (không dựa vào các tài liệu chính thống). Trong bài “Trần Thủ Độ với Thái Bình” (năm 1995), tác giả cho rằng Trần Hấp là bố đẻ Trần Hoằng Nghị “Trần Hấp sinh ra hai người con trai là Trần Lý và Trần Hoằng Nghị. Trần Hoằng Nghị lại sinh ra 3 người con trai là Trần An Quốc, Trần An Hạ và Trần Thủ Độ…”. Chín năm sau (2004), trong bài “Đất và người Long Hưng trong sự nghiệp phù Trần”, tác giả lại đưa ra thông tin khác hẳn: Trần Kinh sinh ra Trần Hấp, Trần Mẽ, Trần Quả (tức Trần Thủ Độ). Thật là vô lý, lúc thì tác giả cho rằng, Trần Hấp là cha ruột của Trần Thủ Độ, khi thì lại nói là anh trai Trần Thủ Độ. Cũng trong bài viết này, tác giả lại đánh đồng Trần An Quốc và Trần An Hạ là một và cho rằng Trần Hoằng Nghị sinh được 2 người con trai là Trần An Quốc và Trần Thủ Độ. Không rõ các tài liệu điền dã này được tác giả thu thập ở đâu mà lại có sự mâu thuẫn đến khó hiểu như vậy, khiến cho người đọc và các nhà nghiên cứu lịch sử như bị sa vào một trận đồ bát quái.

Ngay việc tác giả nhắc đến đền thờ “Trần triều Hoằng Nghị đại vương” ở cánh đồng thôn Hạ Liệt, xã Thái Hà, huyện Thái Thụy để khẳng định Trần Hoằng Nghị đang được thờ tự tại đây cũng được các nhà nghiên cứu lịch sử, dân gian Thái Bình làm rõ. Theo phân tích của các nhà nghiên cứu dân gian Nguyễn Tiến Đoàn và dịch giả Vũ Công Hoan, ý nghĩa nội dung câu: “Trần triều Hoằng Nghị đại vương, Thượng đẳng phúc thần” cần hiểu, đây là vị phúc thần cao nhất (Thượng đẳng phúc thần) được triều đình nhà Trần ban tặng mỹ tự là Hoằng Nghị đại vương tại đền Hạ Liệt (nếu có thật), chứ không phải tên người là Trần Hoằng Nghị. Kết quả khảo sát của các nhà nghiên cứu lịch sử Thái Bình thì xã Thái Hà không có thôn Hạ Liệt và đền thờ “Trần triều Hoằng Nghị đại vương” như tác giả Dương Quảng Châu đã nêu trong bài “Trần Thủ Độ với Thái Bình”. (Thực tế thôn Hạ Liệt thuộc xã Thái Giang, huyện Thái Thụy). Còn ở xã Thái Hà cũng có một ngôi đền đặt ở cánh đồng làng Cù Khê nhưng thờ Hoàng giáp Thượng thư Quách Hữu Nghiêm. Tương truyền vào đầu thế kỷ XVI, con sông Trà Lý chảy gần làng có ngã ba gọi là ngã ba Cun (hay Côn Giang), Thượng thư Quách Hữu Nghiêm đi thuyền qua khu vực này bị sóng đánh đắm thuyền. Ông và số quân lính đi theo đều bị tử nạn. Để tưởng nhớ ông, dân làng đã lập đền thờ, sau đó bỏ tên làng Cù Khê và đổi thành làng Thuyền Quan, thuộc tổng Trực Hoài, huyện Thanh Quan, phủ Tiên Hưng. Tiếp tục khảo sát thôn Hạ Liệt (xã Thái Giang), tại đây cũng không có đền miếu nào thờ “Trần triều Hoằng Nghị đại vương” mà chỉ thờ hai vị nhân thần là Bảo Anh, Đông Hải và hai vị thiên thần là Tây Hải, Nam Hải.

Qua phân tích ở trên cho thấy, nhân vật Trần Hoằng Nghị lần đầu tiên xuất hiện tại một cuộc hội thảo ngay lập tức đã gây sự chú ý và nghi ngờ của dư luận xã hội là hoàn toàn có cơ sở. Nhiều ý kiến cho rằng, đây chẳng qua chỉ là một sự tạo dựng theo yêu cầu của một ai đó, vì một mục đích khác, không trong sáng. Bên cạnh đó, việc tác giả Dương Quảng Châu cho rằng, “ở làng Phương La có đền “vua ông” thờ Trần Hoằng Nghị đại vương được xây từ thời Trần, trong kháng chiến chống Pháp, đền bị phá, hiện thu gom thờ chung với nhà thờ đại tông họ Trần ở làng Xuân La. Các vị thần được thờ ở đình, đền làng có 3 người là Trang Nghị đại vương, Hoàng Bà Bến Súc Trấn Quốc đại vương và Thiên Quan đại vương” cũng chỉ là sự tưởng tượng, thiếu cơ sở khoa học và lịch sử. Bởi vì, nếu Hoằng Nghị đại vương được thờ ở đền “vua ông” thì nhất định ông ta phải có tên trong thần tích, thần sắc của làng. Thực tế ở đình làng Phương La thờ Lục vị thần hoàng nhưng không có vị nào có tên Hoằng Nghị đại vương. Còn ở đình làng Xuân La, theo thần tích, thần sắc của làng thì Trang Nghị đại vương, Hoàng Bà Trấn Quốc đại vương và Thiên Quan đại vương đều là thiên thần, không phải nhân thần.Tuy nhiên, trong phần kết luận, tác giả Dương Quảng Châu viết: “Do có nhiều khó khăn, hạn chế về tư liệu, trên đây chỉ là mấy suy nghĩ bước đầu, mong được các nhà khảo cổ, văn hóa, lịch sử tiếp thêm công sức làm sáng tỏ hơn về quê hương, gia đình, con người và sự nghiệp của Trần Thủ Độ”. Điều đó cũng có nghĩa tác giả chưa khẳng định gì về nhân vật Trần Hoằng Nghị là cha đẻ của Thái sư Trần Thủ Độ, mà đây mới chỉ là “mấy suy nghĩ bước đầu”.

Trong khi chờ đợi các nhà sử học và nghiên cứu lịch sử Việt Nam tìm kiếm, khai thác các nguồn tư liệu chính thống trong nước và nước ngoài để mong làm sáng tỏ lai lịch gia đình Trần Thủ Độ, có tính khoa học và lịch sử thì PGS-TS Nguyễn Minh Tường lại sử dụng các tài liệu điền dã của cụ Dương Quảng Châu và tiếp tục khẳng định Trần Hoằng Nghị là một nhân vật có thật và là cha đẻ của Thái sư Trần Thủ Độ, rồi tự ý đưa vào chính sử để truyền bá trong nhân dân và phổ cập trong các nhà trường. Việc làm liều lĩnh và cố ý này của PGS-TS Nguyễn Minh Tường đã vấp phải sự chỉ trích và lên án mạnh mẽ của dư luận xã hội, trong đó có rất nhiều nhà sử học, nhà văn, nhà báo, nhà giáo và đông đảo con cháu hậu duệ họ Trần. Các cơ quan báo chí tốn rất nhiều giấy mực xung quanh vấn đề này. Thế nhưng, cho đến nay vẫn chưa có một cơ quan chức năng nào vào cuộc kiểm tra làm rõ, đưa ra kết luận cụ thể và xử lý những tập thể, cá nhân sai phạm.

Tại cuộc gặp mặt báo chí ngày 21-9-2018 mới đây, nhà nghiên cứu lịch sử Nguyễn Quang Ân tỏ thái độ bức xúc: “Quốc sử quán mà viết bậy như thế thì người dân biết tin vào đâu?”. Còn nhà văn Hoàng Quốc Hải (Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam) cũng bày tỏ sự không hài lòng về những việc làm thiếu chuyên nghiệp, vô trách nhiệm của một số nhà sử học, làm ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân và uy tín quốc gia. Ông nói: “Sự giả dối chỉ có thể đánh lừa được một số người nhưng không thể đánh lừa được cả một dân tộc”. Nhà văn tin tưởng: “Sự thật,chân lý sẽ chiến thắng. Đó là tất yếu của lịch sử, không thể khác được”. Câu nói của nhà văn Hoàng Quốc Hải rất trùng hợp với suy nghĩ của tôi: Sự thật lịch sử cần phải được trả về với giá trị vốn có của nó. Đây cũng là việc cần làm ngay của các nhà chức trách.