Tháng Giêng năm Giáp Tý (1264) Thống quốc Thái sư Trần Thủ Độ chết. Đại Việt sử ký toàn thư viết: “Thủ Độ tuy không có học vấn nhưng tài lược hơn người, làm quan triều Lý được mọi người suy tôn. Thái Tôn lấy được thiên hạ đều là mưu sức của Thủ Độ cả, cho nên nhà nước phải nhờ cậy, quyền hơn cả vua. Bấy giờ có người hặc, vào ra mắt Thái Tôn, khóc nói rằng: “Bệ hạ trẻ thơ mà Thủ Độ quyền hơn cả vua, đối với xã tắc sẽ ra sao?” Vua lập tức hạ lệnh xa giá đến nhà Thủ Độ và đem cả người hặc ấy đi theo. Vua đem lời của người hặc ấy nói tất cả cho Thủ Độ biết. Thủ Độ trả lời: “Đúng như lời người ấy nói”, rồi lấy tiền lụa thưởng cho người ấy.

                Linh từ quốc mẫu⁽¹⁾ có khi ngồi kiệu đi qua chỗ thềm cấm, người quân hiệu ngăn lại không cho đi. Về nhà, khóc bảo Thủ Độ rằng: “Mụ này làm vợ ông mà bọn quân hiệu khinh nhờn mhư thế”. Thủ Độ giận sai đi bắt. Người quân hiệu ấy chắc là phải chết. Khi đến nơi, Thủ Độ vặn hỏi trước mặt. Người quân hiệu ấy đem sự thực trả lời. Thủ Độ nói: “Ngươi ở chức thấp mà biết giữ phép như thế, ta còn trách gì nữa”, lấy vàng lụa thưởng cho rồi cho về.

         Thủ Độ từng duyệt định sổ hộ khẩu, quốc mẫu xin cho riêng một người làm câu đương⁽²⁾ . Thủ Độ gật đầu và biên lấy họ tên, quê quán người ấy. Khi xét duyệt đến xã ấy, hỏi rằng tên ấy đâu. Người ấy mừng chạy đến. Thủ độ nói: “Ngươi vì có công chúa xin cho được làm câu đương, không ví như người câu đương khác được, phải chặt một ngón chân để phân biệt với người khác”. Người ấy kêu van xin thôi, hồi lâu mới tha cho; từ đấy không ai dám đến nhà thăm riêng nữa.

          Thái Tôn từng muốn cho người anh của Thủ Độ là An Quốc cùng làm tể tướng. Thủ Độ nói: “An Quốc là anh thần, nếu là người hiền thì thần xin nghỉ việc, nếu cho thần là hiền hơn An Quốc, thì không nên cử An Quốc. Nếu anh em cùng là tướng thì việc trong triều đình sẽ ra sao?” Vua bèn thôi.

Thủ Độ tuy làm Tể tướng mà phàm công việc không việc gì là không để ý. Vì thế mà giúp nên nghiệp vương, giữ được tiếng tốt cho đến chết. Thái Tôn có làm bài văn bia ở sinh từ để tỏ quý mến khác người”.

          Trần Thủ độ có tính quyết đoán rất cao, giải quyết công việc có tình có lý, công tâm khách quan, không phân biệt thân sơ, tạo được lòng tin vững chắc của dân đối với triều đình. Trần Thủ Độ là người có bản lĩnh phi thường, một lòng một dạ xây dựng và bảo vệ triều Trần. Nếu có kẻ nào chống lại triều Trần, dù là anh em ruột thịt, Trần Thủ Độ cũng kiên quyết không dung tha. An Quốc vương có vợ là công chúa Thiềm Hoa, con vua Lý Cao Tông. Công chúa Thiềm Hoa đã cùng chồng là An Quốc vương và con trai là Cự Việt Tín Hầu làm tướng tiên phong, tổ chức lực lượng chống lại nhà Trần, lập căn cứ tại thái ấp Quắc Hương của công chúa nay gọi là làng Thành Thị, xã Vụ Bản, huyện Bình Lục, Tỉnh Hà Nam. Trần Thủ Độ cho quân đánh dẹp. Chiến trận ác liệt, An Quốc vương và con trai bị chết,  công chúa Thiềm Hoa bị bắt. Để răn đe các mưu toan chống đối khác, Trần Thủ Độ cho xử công chúa dùng voi xé xác. Có thể do việc này nên có lời dèm Trần Thủ Độ giết hết tôn thất nhà Lý.

__________________________________

⁽¹⁾ Linh từ quốc mẫu: vợ của Trần Thủ Độ

⁽²⁾ Câu đương: người chức dịch trong làng, giữ việc bắt bớ, giải tống.

Đào Trần Quang Cát