[1]  Trần Nguyên Hãn sinh ngày mùng 1 tháng Hai năm Bính Dần (1386), là cháu nội Chương Túc Quốc Thượng hầu, Đại Tư đồ Băng Hồ tướng công Trần Nguyên Đán và là cháu sáu đời Chiêu Minh Đại vương, Tướng quốc Thái sư Trần Quang Khải, dòng dõi vua Trần Thái Tông.

[2]  Trần Nguyên Hãn sinh ra và lớn lên tại làng Quan Tử, trang Sơn Đông, huyện Lập Thạch, phủ Tam Đới, trấn Sơn Tây, nay là thôn Đa Cai, xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc.

[3]  Năm 1400, Hồ Quý Ly truất vua Trần Phế Đế, cướp ngôi nhà Trần.

[4]  Tháng 10-1406, Giặc Minh đưa chiêu bài “Phù Trần diệt Hồ”, đưa 80 vạn quân sang xâm chiếm nước ta.

[5] Trần Nguyên Hãn và Nguyễn Trãi là anh em con cô, con cậu, là cháu nội và cháu ngoại của Đại Tư đồ Trần Nguyên Đán. Khi biết tin Lê Lợi phất cờ khởi nghĩa tại Thanh Hóa, cuối năm Ất Mùi (1415), Trần Nguyên Hãn cùng Nguyễn Trãi trốn vào Thanh Hóa tìm gặp Lê Lợi (tại Lỗi Giang - núi Điều - Lam Sơn, Thanh Hóa) tham gia nghĩa quân đánh giặc Minh.

[6]  Cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược do Lê Lợi chỉ huy diễn ra trong 10 năm (1418-1428).

[7] Để mở đường cho nghĩa quân tiến từ Thanh Hóa ra đánh thành Nghệ An, Trần Nguyên Hãn được giao nhiệm vụ diệt đồn Đa Căng (xã Thọ Nguyên, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa ngày nay). Tháng 10-1424, Ông đã tiến hành một trận tập kích bất ngờ, giải quyết nhanh gọn chiến trường tạo điều kiện thuận lợi cho nghĩa quân tiến quân ra Nghệ An.

[8] Tháng 8-1425, Lê Lợi giao cho Trần Nguyên Hãn cùng các tướng dẫn một nghìn quân và một voi chiến vào mở vùng Tân Bình-Thuận Hóa (Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên ngày nay). Ông đã mưu trí tổ chức một trận mai phục nhử địch tại bến Hà Khương (phía Tây sông Gianh ngày nay), tiêu diệt đạo quân Minh do tướng Nhậm Năng chỉ huy đi chặn đánh nghĩa quân.

[9]  Đông Quan là tên gọi thành Thăng Long khi xưa, Hà Nội ngày nay.

[10] Ngày 22-11-1426, Trần Nguyên Hãn thống lĩnh lực lượng thủy quân từ sông Lung Giang (sông Đáy) tiến về Đông Bộ Đầu (dốc Hàng Than ngày nay) đánh tan đội thủy quân địch, bắt hơn 100 chiến thuyền giặc, cắt đứt cầu nối Hà Nội - Gia Lâm, đồng thời phối hợp đập tan đạo quân của tướng Phương Chính bảo vệ vòng ngoài thành Đông Quan.

[11] Thành Xương Giang (thuộc làng Đông Nhan, xã Thọ Xương, nay là xã Xương Giang, thành phố Bắc Giang) là một cứ điểm trọng yếu nhất của địch trên trục đường từ Đông Quan tới Lạng Sơn. Lê Lợi đã phái nhiều tướng đi đánh thành Xương Giang, nhưng 9 tháng vây hãm mà vẫn chưa hạ được thành. Tháng 9 năm 1427, được tin viện binh địch đã đến gần, Lê Lợi giao cho  Trần Nguyên Hãn lên trực tiếp chỉ huy, với quyết tâm phải hạ được thành Xương Giang trước khi viện binh Liễu Thăng kéo đến.

[12]  Đêm mồng 8 tháng 9 năm Đinh Mùi (28-9-1427), Trần Nguyên Hãn chỉ huy đánh thành Xương Giang với kế hoạch thần diệu, đào hầm ngầm xuyên vào trong thành,  phối hợp các loại lực lượng tấn công tổng lực, nội công ngoại kích, bốn mặt cùng đánh. Toàn bộ quân địch bị tiêu diệt. Hai tướng giữ thành là Lý Nhậm và Kim Dận phải nhảy xuống thành tự vẫn.

[13]  Ngày 26 tháng chạp năm Bính Ngọ (31-01-1427), vua Minh điều 15 vạn quân, 3 vạn ngựa chia làm hai đạo quân sang ứng cứu Vương Thông, giải vây thành Đông Quan. Đạo thứ nhất gồm 10 vạn quân, 2 vạn ngựa do Thái tử Thái bảo An Viễn hầu Liễu Thăng làm Tổng binh, tiến theo đường Quảng Tây- Lạng Sơn. Đạo thứ hai gồm 5 vạn quân, một vạn ngựa do Thái phó Kiềm quốc công Mộc Thạnh làm Tổng binh, tiến theo đường Vân Nam- Tuyên Quang.

 [14]  Cuối năm 1428, Trần Nguyên Hãn xin từ chức về nghỉ tại quê nhà. Về quê sau mười năm chinh chiến, Ông giúp dân mở mang nghề gốm, đóng thuyền mới để vận chuyển hàng hóa giao thương các nơi vì làng Sơn Đông ở ngay ven sông Lô

.[15]  Bọn gian thần Trịnh Hoành Bá, Lê Quốc Khí, Đinh Bang Bản vốn muốn hãm hại ông bèn đặt điều vu cáo, nói ông có ý làm phản. Ngày 26 tháng Hai năm Kỷ Dậu (30-3-1429), vua Lê Lợi sai 42 lực sĩ xá nhân đi bắt Trần Nguyên Hãn về triều hỏi tội. Trên đường về Thăng Long, thuyền đến bến Đông Hồ trên dòng sông Lô, ông ngửa mặt lên trời khấn rằng: “Tôi với Hoàng thượng cùng mưu cứu nước cứu dân. Nay sự nghiệp lớn đã thành, Hoàng thượng nghe lời dèm pha mà hại tôi. Xin Hoàng thiên biết cho!” rồi ông tự trầm mình.